نشریه فیزیولوژی محیطی گیاهی
پیاپی 38 (تابستان 1394)

در این مطالعه محتوی فنل کل، محتوی فلاوونوئید و فعالیت ضداکسایشی در قسمت های مختلف دانه (مغز و پوسته) چهار ژنوتیپ آفتابگردان مورد ارزیابی قرار گرفت. فعالیت ضداکسایشی عصاره ها با استفاده از سنجش های تعیین قدرت احیاکنندگی، ظرفیت جمع آوری رادیکال نیتریت و ظرفیت جمع آوری رادیکال DPPH تعیین گردید. نتایج نشان داد که میزان محتوی فنل و فلاوونوئید کل وابسته به قسمت های مختلف دانه و نوع ژنوتیپ می باشد، به طوری که محتوی فنل و فلاوونوئید کل در مغز دانه به ترتیب 6/7 و 8/3 برابر میزان آنها در پوسته بود. فعالیت ضداکسایشی عصاره مغز به طور معنی داری بیشتر از عصاره پوسته بود که می توان آن را به میزان بالای محتوی فنل و فلاوونوئید نسبت داد. به طور کلی نتایج نشان داد که ژنوتیپ S1 دارای بیشترین میزان محتوی فنل کل و فعالیت ضداکسایشی می باشد. در عصاره های مغز، ظریب همبستگی مثبت بین محتوی فنل کل با FRAP، ظرفیت جمع آوری رادیکال نیتریت و ظرفیت جمع آوری رادیکال DPPH مشاهده گردید. نتایج این تحقیق نشان دادند که مغز دانه های آفتابگردان را می توان به عنوان ضداکساینده های طبیعی در رژیم غذایی مورد استفاده قرار داد.

سیانوباکتری ها از جمله گروه پروکاریوت های فتوسنتز کننده می باشند که نسبت به دامنه وسیعی از شرایط محیطی سازگار شده اند. علاوه بر آن سیانوباکتری ها به عنوان منابع غنی فیکوپروتئین با کاربرد دارویی و صنعتی، نیز مورد توجه قرار گرفته اند. گونه های مختلف سیانوباکتری، ترکیبات متفاوتی از کروموفور و فیکوبیلی پروتئین ها را به منظور بهبود توانایی برداشت نور در فرایند فتوسنتزخود بکار می برند. هدف از این تحقیق بررسی رنگیزه های فیکوبیلین در سویه های هتروسیست دار جدا شده از شالیزارهای شرق استان مازندران بود. بعد از جمع آوری نمونه خاک از شالیزارهای شرق استان مازندران و کشت سویه در محیط کشت BG110، بمنظور انجام پروسه خالص سازی، کشت مجدد در محیط کشت جامد و مایع انجام گرفت. سپس سویه ها از لحاظ ریخت شناسی بررسی شدند. نتایج نشان داد که به دلیل سازگاری سویه های مورد نظر با شرایط نوری قابل دسترس این منطقه مشخص شد گونه های مختلف سیانوباکتری ها از فیکوبیلی پروتئین های متنوعی در جهت بهینه سازی توانایی دریافت نور جهت فتوسنتز استفاده می نمایند. به گونه ای که میزان فیکوسیانین، آلوفیکوسیانین و فیکو اریترین در هر سویه متفاوت از سویه دیگر بوده و بالاترین میزان این ترکیبات پروتئینی به ترتیب در سویه های (Phormidium minnesotense) Lyngbya diguetii مشاهده گردید.

آلودگی خاک توسط فلزات سنگین ناشی از معدن کاری در دنیا و به خصوص در ایران به یک نگرانی جدی تبدیل شده است. پالایش خاک های آلوده توسط گیاهان یک روش به صرفه و مناسب محیط زیست است. این مطالعه به منظور بررسی میزان جذب عناصر (مس، آهن، روی، سرب) در قسمت های مختلف گیاهان مستقر در منطقه معدن مس میدوک شهربابک استان کرمان صورت گرفت. نمونه برداری و نحوه انجام آزمایش میزان فلزات سنگین با توجه به روش هضم خشک در کوره انجام شد. گیاهان مورد مطالعه شامل پوشش غالب منطقه متشکل از 11 گونه گیاهی شامل درمنه صخره ایArtemisia herba-alba var. Asso ، آویشن شیرازی (Zataria multiflora Boiss.) کنگر (Gundelia tournefortii L.) ، بادام وحشی (Amygdalus horrid Spach) شیرین بیان (Glycyrrhiza glabra L.) ، کاکوتی (Ziziphora persica Bunge) درمنه دشتی (Artemisia sieberi Besser subsp) ، زوفا (Hyssopus angustifolius L. var angustifolius) ، علف شور (Salsola kali) ، خارشتر (Alhagi maurorum) و گون (Astragalus spp) بود. آنالیز عناصر نمونه ها توسط دستگاه جذب اتمی انجام شد. بر اساس نتایج بدست آمده آهن بیشترین عنصر تجمع یافته در نمونه ها و عنصر سرب از کمترین میزان برخوردار بود. بیشترین عناصر جذب شده شامل عنصر روی در گیاه کنگر، سرب در گیاه علف شور، آهن در گیاه کاکوتی، مس در گیاه درمنه دشتی و بیشترین تجمع در بخش هوایی گیاهان بود.

گلایسین بتائین یکی از ترکیبات تنظیم کننده می باشد که نقش مهمی در سپری کردن تنش سرما در میوه ها ایفا می نماید. در این مطالعه، میوه های انار در مرحله رسیده شدن و پس از برداشت بوسیله غلظت های مختلف گلایسین بتائین (0، 5، 25 و 50 میلی مول) تیمار شده و به مدت 28 روز در دمای 1 درجه سانتی گراد که القاء کننده تنش سرما بود ذخیره سازی شدند. با تیمار میوه ها بوسیله گلایسین بتائین علائم آسیب سرما، محتوای مالون دی آلدهید و نشست الکترولیت به طور چشمگیری کاهش و مقدار اسیدآمینه پرولین افزایش پیدا کرد. تیمار میوه انار بوسیله گلایسین بتائین فعالیت آنزیم فنل آلانین آمینولیاز را به طور معنی داری کاهش داد. در کل نتایج بدست آمده در این مطالعه نشان داد که گلایسین بتائین پتانسیل کاهش دادن علائم تنش سرما را دارا می باشد.

آلودگی محیط زیست یکی از بزرگترین معضلات جهان است. گیاهان از عوامل مهم کاهش آلودگی هوا به شمار می آیند ولی افزایش مقدار و غلظت آلوده کننده ها در سال های گذشته موجب شده است تا گیاهان نیز آسیب ببینند. یافتن مکانیزم های مقاومت گیاهان به آلودگی مهم است. درخت اقاقیا به دلیل زیبایی و مقاومت نسبی آن کاربرد فراوانی در فضای سبز و پارک ها دارد. در پژوهش حاضر میزان تغییرات کلروفیل، کاروتنوئید، آنتوسیانین، فعالیت آنزیم پراکسیداز و غلظت عناصر سنگین سرب، کادمیم، عناصر ضروری کلسیم و منیزیوم در این گیاه بررسی شد. سه منطقه از شهر تهران با مقادیر متفاوت از آلودگی هوا مقایسه گردید. مقایسه میانگین رنگیزه های فتوسنتزی اختلاف معنی داری را بین سه منطقه نشان نداد. بیشترین مقدار میانگین جذب آنتوسیانین و فعالیت آنزیم پراکسیداز در اقاقیا مربوط به نمونه های واقع در مناطق آلوده شهرو کمترین آن مربوط به نمونه های حاشیه شهر در پارک صدرا بود. برعکس بیشترین غلظت سرب و کادمیوم به پارک صدرا تعلق داشت.

انباشته شدن اسمولیت ها در تنش های محیطی مانند شوری ، خشکی ، فلزات سنگین، سرما و گرما به طور گسترده مورد مطالعه قرار گرفته است. در این پژوهش انباشته شدن دو اسمولیت پرولین و گلیسین بتایین در 3 گونه دارویی Nepeta persica Boiss. و Salvia leriifolia BENTH و Teucrium polium L. متعلق به تیره Lamiaceae از منطقه معدن مس تکنار در شهرستان بردسکن در دو فصل بهار و تابستان مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج حاصل از این بررسی نشان داد که به طورکلی این دو اسمولیت در اندام هوایی بیشتر از ریشه تجمع می یابند و همینطور گونه Teucrium polium در بهار هر دو اسمولیت را و در تابستان گلیسین بتائین را و گونهNepeta persica در تابستان پرولین را بیشتر از سایر گونه ها در خود انباشته می کنند. همچنین در گونه Nepeta persica این اسمولیت ها در تابستان بیشتر از بهار و در گونهTeucrium polium در بهار بیشتر انباشته می شوند و گونه Salvia leriifolia نسبت به دو گونه دیگر از هر دو اسمولیت به میزان کمتری استفاده می کند.

هدف از این آزمایش آنالیز کیفی برخی متابولیت های ثانویه و ارزیابی کمی برخی ترکیبات شیمیایی اولیه و ثانویه در علف های هرز رایج منطقه گنبد کاووس شامل Amaranthus retroflexus، Chenopodium album، Sorghum halepense، Echinochloa crus-galli، Cynodon dactylonوPortulaca oleraceaدر مرحله رسیدگیبود. آنالیز کیفی نشان داد که ساپونین ها و ترپنوئیدها در همه گونه های مورد بررسیحاضر بودند. تنها تانن ها در Cynodon dactylon، آنتوسیانین ها در Chenopodium album و فلاونوئیدها در Sorghum halepenseوCynodon dactylon مشاهده نشد. در حالی که فلاوون ها تنها در Cynodon dactylon شناسایی شد. نتایج آنالیز کمی نشان داد که بین گونه ها از لحاظ مقدار ماده آلی، خاکستر خام، پروتئین خام، نشاسته، قندهای احیاء کننده، میزان الیاف نامحلول در شوینده خنثی و الیاف نامحلول در شوینده اسیدی و فنل کل اختلاف معنی داری وجود داشت. بیشترین میزان ماده آلی، نشاسته و فنل کل مربوط به Sorghum halepense بود. در حالی که بیش ترین مقدار خاکستر خام، پروتئین خام و قندهای احیاء کنندهدرPortulaca oleraceaبه دست آمد. در این مطالعه هم چنین مشاهده شده است که گونه Cynodon dactylon بیشترین میزان الیاف نامحلول در شوینده خنثی و شوینده اسیدی را نسبت به دیگر گونه ها داشت.

به منظور بررسی اثر سویه های باکتری حل کننده فسفات و سطوح مختلف کود فسفری بر عملکرد و میزان اسانس گیاه دارویی شوید (Anethum graveolens L.) آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در اراضی پیرامون شهرستان اردبیل در سال 1390 اجرا گردید. فاکتورهای آزمایشی شامل 3 سطح مصرف کود فسفات (0، 75 و 150 کیلوگرم سوپرفسفات تریپل در هکتار) و چهار سطح باکتری حل کننده فسفات (سه سویه باکتری سودوموناس پیوتیدا سویه R-168، R-173، R-113 و بدون تلقیح با باکتری) بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر سویه های باکتری بر ارتفاع گیاه، عملکرد بذر، میزان اسانس، مقدار آلفا فلاندرن، لیمونن، دیل اتر، ترانس دی هیدروکاروون، فسفر و آهن، معنی دار بود. مقایسه میانگین نشان داد که سویه R-113 در سطح 7 5 کیلوگرم کود فسفات بالاترین بازدهی بذر را موجب شد. سویه R-168 نیز بیشترین میزان اسانس و بالاترین مقدار آلفا فلاندرن، لیمونن و دیل اتر را تولید کرد. با توجه به نتایج بدست آمده با استفاده از این باکتری ها علاوه بر کاهش یک سوم مصرف کود فسفات توصیه شده، می توان کیفیت محصول را نیز بالا برد. بنابراین جایگزینی باکتری های حل کننده فسفات برای افزایش عملکرد و همچنین کیفیت گیاه شوید توصیه می شود.